اهمیت گرامشی نه تنها به اعتبار مبارزات عملی و درایت نظری و اهمیت تاریخی زندگی و آثار خود اوست، بلکه این حقیقت که متفکرین جدی و پراهمیتی چون پولانزاس(Poulantzas )، بتلهایم(Bettelheim) ، کلتی(colletti) و آلتوسر(Althusser) عميقا از تفکر گرامشی تأثیر پذیرفته اند، بر حساسیت و جذابیت آثار او می افزاید. علاوه بر این، گرامشی تمامی آثار خود را در یکی از حساس ترین مراحل تاریخ اروپا، به طور اعم و نهضت کارگری، به طور اخص، نوشت و بخش مهمی از این آثار، از جمله دولت و جامعه مدنی را، حول مسئله شرایط تاریخی، سرشت و پایگاه اجتماعی و بنیادهای فکری و فلسفی پدید؛ فاشیسم متمرکز کرد و لاجرم، در هر ارزیابی و تحلیل ژرف و همه جانبه از این پدیده، آشنایی با آثار او ضرورتی مبرم و اساسی به شمار می آید.
مضمون اساسی یادداشت های زندان تحلیل و تعلیل تاریخ ایتالیا، جزم اندیشی در مارکسیسم، نقش جامعه مدنی و ماهیت ایدئولوژی بورژوایی، ظهور فاشیسم در ایتالیا و سرانجام استراتژی و تاکتیک مبارزاتی است. برای درک نظرات گرامشی درباره دست کم سه بحث اخیر، دولت و جامعه مدنی سهمی اساسی دارد.
اصولا خود مفهوم جامعه مدنی به عنوان کلیت پیچیده و پوینده ای از نهادها و روابط و تشکیلات و سنن و خصوصی و عمومی که بین دولت و ابزار قهریه و قانونی آن از یک سو، و زیربنای اقتصادی از سوی دیگر، قرار دارد، مورد توجه خاص گرامشی بوده است. در حقیقت، گرامشی سهم بسزایی در زدودن مارکسیسم از زنگار اقتصادزدگی بزنشتین ها و کائوتسکی ها و سایر اکونومیست های انترناسیونال دوم به عهده دارد و در این رهگذر، مفهوم جامعه مدنی و اهمیتی که گرامشی برای آن قائل بود، نقش کلیدی ایفاء کرده است.
موضوع اصلی کتاب حاضر بررسی مفهوم جامعه مدنی از منظر گرامشی است که مشتمل بر بیست و شش فصل به شرح زیر است:
فصل 1: ملاحظاتی پیرامون برخی جوانب ساختمان احزاب سیاسی در دوره های بحران های ارگانیک
فصل ۲: قیصرگرایی
فصل 3: حکایت سگ آبی
فصل ۴: تهییج و تبلیغ
فصل ۵: فلسفه دوران
فصل 6: مبارزه سیاسی و جنگ نظامی
فصل ۷:گذار از جنگ مانوری (حملات مستقیم) به جنگ موضعی در حوزه سیاسی
فصل ۸: سیاست و علوم نظامی
فصل 9: انترناسیونالیسم و سیاست ملی
فصل 10: مسئله «انسان جمعی» یا مسئله «همنوایی اجتماعی»
فصل ۱۱: جامعه شناسی و علوم سیاسی
فصل ۱۲: هژمونی (جامعه مدنی و تفکیک قوا)
فصل 13: مفهوم قانون
فصل ۱۴: سیاست و قانون اساسی
فصل ۱۵: پارلمان و دولت
فصل 16: انتقاد از خود و ریا کاری انتقاد از خود
فصل ۱۷: دولت
فصل ۱۸: تشکیل انجمن های ملی
فصل 19: قانونگذار کیست؟
فصل ۲۰: دین، دولت، حزب
فصل ۲۱: دولت و احزاب
فصل ۲۲: تجربه دولت داری
فصل ۲۳: لياقت های طبقات حاکم
فصل ۲۴: هنرهای زیبای تاریخی
فصل ۲۵: خرابکاری
فصل ۲۹: «موج ماتریالیسم» و «بحران سلطه»
ارجاع:گرامشی، آنتونیو( 1388) دولت و جامعه‌ی مدنی، ترجمهعباس میلانی، ناشر: شرکت انتشارات اختران کتاب.
