در طی دو دهه گذشته تغییرات به وجود آمده در میزان منابع مالی قابل دسترس برای سازمان‌های غیرانتفاعی منجر شده که رهبران این سازمان‌ها به طور فزاینده‌ای به دنبال فرصت‌هایی برای در آمد زایی باشند تا بتوانند کمبود منابع خود مالی خود را جبران کرده و از این طریق رشد و خود کفایی را برای سازمان خود به ارمغان آورند. این فرصت‌ها که به فرصت‌های کسب درآمد (EIO) معروف شده است، توجه سازمان‌های غیرانتفاعی زیادی را در دو دهه گذشته به خود جلب کرده است.

پژوهش حاضر احتمال انجام این فعالیت‌های کارآفرینانه را در میان سازمان‌های غیرانتفاعی فعال در محیط‌هایی که با کمبود منابع مواجه هستند، مورد بررسی قرار می‌دهد. با توجه به اینکه نیازهای روز افزون سازمان‌های غیرانتفاعی به منابع، تأثیرات زیادی بر این سازمان‌ها در ایران گذاشته است، تئوری عقلایی اقتصادی حکم می‌کند که این سازمان‌ها به دنبال کردن فرصت‌های کسب درآمد باشند. با این حال پژوهش‌های اخیر در مورد این پدیده، نشان می‌دهد که نرخ فعالیت‌هایی که در سازمان‌های غیرانتفاعی با هدف دنبال کردن فرصت‌های کسب درآمد انجام می‌پذیرد، ممکن است روی هم رفته بسیار کمتر از میزانی باشد که منطق اقتصادی آن را حکم می‌کند.

تحقیق حاضر به دنبال فهم بهتر این موضوع است که چرا ارتباط مثبت بین نیاز اقتصادی و فعالیت کارآفرینی به میزانی که انتظار می‌رود نیست و پیشنهاد می‌کند که سه عامل نهادی قابلیت سازمانی، هویت سازمانی و برجسته بودن ذینفعان بر روی این ارتباط نقش تعدیل کنندگی یا مداخله گری ایفا می‌کنند. با انجام پیمایشی جامع از طریق ارائه پرسشنامه به مدیران اجرایی سازمان‌های غیرانتفاعی شهر تهران که به طور تصادفی انتخاب شدند و با استفاده از مدل معادلات ساختاری، مشخص شد که بین نیاز اقتصادی و دنبال کردن فرصت‌های کسب درآمد ارتباط مثبت وجود دارد و همچنین برجسته بودن ذینفعان نقش مداخله گر در ارتباط بین نیازهای مالی و دنبال کردن فرصت‌های کسب درآمد داشته و هویت سازمانی نقش تعدیل کننده را در این ارتباط نشان می‌دهد؛ اما هیچ شواهدی مبنی بر اینکه قابلیت سازمانی نقش تعدیل کننده در این ارتباط داشته باشد مشاهده نشد و لذا فرضیات 1، 3 و 4 تائید و فرضیه 2 رد شد.

کلیدواژه: کارآفرینی اقتصادی، فرصت اشتغال، درآمد، سازمان غیرانتفاعی، تهران (شهر)، هویت‌سازمانی، نظریه ذینفعان، کارآفرینی اجتماعی.

ارجاع: نیک رفتار، حامد (1388) تأثیر عوامل نهادی بر میزان فعالیت‌های کارآفرینانه جهت ایجاد فرصت‌های کسب درآمد در سازمان‌های غیرانتفاعی تهران، پایان نامه کارشناس ارشد، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان